W ostatnim czasie sporo w mediach mówi się o nowych regulacjach dotyczących oszustw podatkowych i zaostrzeniu kar związanych z przestępczością w tej materii. Często jednak duża ilość, niekiedy chaotycznie przekazywanych, informacji może powodować u odbiorcy fałszywy obraz istniejących regulacji prawnych. W związku z tym faktem krótko należy wyjaśnić podstawowe zagadnienia związane z tytułową tematyką.
Podstawa prawna oszustw podatkowych
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż do tej pory omawianą materię regulowały przede wszystkim art. 62 i art. 54 k.k.s. W pierwszym ze wskazanych przepisów przewidziano w ogólności karę za zachowanie polegające na działaniu wbrew obowiązkowi i nie wystawianiu faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, czy też wystawianie faktur w sposób wadliwy. Karana jest także odmowa wydania takowych faktur. Przestępstwo takie zagrożone jest karą do 180 stawek dziennych grzywny. Jeśli jednak sprawcą przestępstwa jest przedsiębiorca, to „widełki” kary są znacznie wyższe – sąd może orzec nawet do 240 stawek dziennych grzywny. Najsurowszą karę przewidziano jednakże w art. 54 k.k.s., gdzie określono przestępstwo polegające na uchylaniu się od opodatkowania poprzez nieujawnianie podstawy lub przedmiotu opodatkowania, bądź też nieskładanie deklaracji podatkowych. Grozi za to nie tylko kara grzywny (aż do 720 stawek dziennych grzywny), ale i kara pozbawienia wolności (do 5 lat)!
Warto w tym miejscu zauważyć, że swego czasu Sąd Najwyższy wydał uchwałę (I KZP 19/13), w której wskazał, że organy postępowania karnego, a także organy kontroli skarbowej mogą kwalifikować wystawianie nierzetelnych faktur czy też „pustych” faktur VAT jako nie tylko przestępstwo skarbowe, ale także jako „zwykłe” oszustwo określone przez art. 286 k.k.
Najnowsze regulacje w sposób istotny mają zmienić istniejący stan rzeczy. Przede wszystkim przewidziane, że do rozdziału XXXIV Kodeksu karnego wprowadzone mają zostać dodatkowe przestępstwa, które wyrażone będą przez art. 270a i 271a k.k. Określają one przestępstwa polegające na tym, że sprawca podrabia i przerabia faktury, które mogą mieć znaczenie dla ustalenia wysokości należności publicznoprawnej, jej zwrotu lub polegających na wystawianiu faktur, zawierających kwoty należności ogółem, których wartość jest znaczna, podając nieprawdę, co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu.
Nowe kary w prawie skarbowym
Kary jakie grożą za wskazane nowe przestępstwa różnić się będą w zależności od tego jaka kwota należności jest wskazana na fakturze. W „standardowym” przypadku za przestępstwo to będzie grozić kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. W przypadku typów kwalifikowanych odpowiedzialność jest już znacznie większa – jeśli łączna kwota należności przedstawiać będzie wielką wartość (powyżej miliona zł) lub też gdy sprawca przestępstwa uczyni sobie z niego stałe źródło dochodu, to wtedy grozić będzie mu kara nie mniejsza niż 3 lata pozbawienia wolności.
Zmiany w prawie
Jedną z najpoważniejszych zmian jest jednak dodanie nowego przepisu w Kodeksie karnym w postaci art. 277a. Przepis ten ma następujące brzmienie:
§ 1. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Największe kontrowersje budzi możliwość orzeczenie przez sąd kary pozbawienia wolności w wymiarze aż 25 lat. Oznacza to, że nierzetelne wystawianie faktur, których wartość jest większa niż wskazana w przepisie kwota traktowane jest na równi z najpoważniejszymi zbrodniami.
Analiza wskazanych przepisów prowadzi do wniosku, że ustawodawca dąży do tego, aby odpowiedzialność karna za wystawianie „pustych” faktur VAT, niewystawianie faktur, gdy wymagają tego okoliczności czy też nierzetelne wystawianie faktur, była surowa i dolegliwa. Z jednej strony jest to zrozumiałe ze względu na powszechnie znaną teorię, zgodnie z którą jeśli przestępstwo dla sprawcy jest nieopłacalne, to nie będzie on go popełniał. Z drugiej strony można mieć wątpliwości czy nowe regulacje nie przewidują kar zbyt restrykcyjnych. Pamiętać przy tym należy, że w odniesieniu do przestępczości gospodarczej i skarbowej podstawowe zasady odpowiedzialności określone zostały przede wszystkim w Kodeksie karnym skarbowym i to egzekucja należności publicznoprawnej i kara grzywny powinny być podstawowymi instrumentami, które mają służyć walce z tego typu przestępczością.